2024-yilning 7-noyabr kuni Toshkent shahrida Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (IHTT) tomonidan o‘tkazilgan hamda GIZ (Germaniya xalqaro hamkorlik jamiyati) moliyaviy ko‘magida amalga oshirilgan “Davlat boshqaruvi sharhi”ning yakuniy hisoboti taqdimotiga bag‘ishlangan yuqori darajadagi tadbir bo‘lib o‘tdi.
Sharhdan koʻzlangan maqsad Oʻzbekistonda davlat boshqaruvi tizimini har tomonlama oʻrganish, uning samaradorligini baholash va takomillashtirish boʻyicha takliflar berishdan iborat edi. Hisobotda davlat siyosatini muvofiqlashtirish, strategik rejalashtirish, shuningdek, boshqaruv mexanizmlari va vositalarini kuchaytirishga qaratilgan islohotlarning asosiy yo‘nalishlari ko‘rib chiqildi. Gender tengligini ta’minlash, davlat xizmatini isloh qilish va tartibga solish sifatini oshirish hamda ma’muriy yuklamani kamaytirish masalalariga alohida e’tibor qaratildi.
Tadbirda O‘zbekistonda davlat boshqaruvini takomillashtirish bo‘yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirishga mas’ul bo‘lgan mutasaddi rahbarlar hamda yetakchi ekspertlar, jumladan, Strategik islohotlar agentligi, Adliya vazirligi, Iqtisodiyot va moliya vazirligi, Investitsiyalar, sanoat va savdo vazirligi, Raqamli texnologiyalar vazirligi, Davlat xizmatini rivojlantirish agentligi, Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi va O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Qonunchilik va huquqiy siyosat instituti kabi tegishli vazirlik va idoralar vakillari ishtirok etdi. Shuningdek, tadbirda xususiy sektor, IHTT va rivojlanish boʻyicha hamkorlar, jumladan, Germaniya elchixonasi va GIZ hamda boshqa xalqaro tashkilotlar vakillari qatnashdi.
IHTT O‘zbekistondagi davlat institutlari samaradorligini, xususan, islohot jarayonlarini boshqarishda vazirlik va idoralar rolini baholadi. Yakuniy hisobotda mamlakatga hukumatning turli darajalari o’rtasidagi muvofiqlashtirishni yaxshilash va strategik boshqaruv tizimini shakllantirishga ko‘maklashuvchi tavsiyalar berilgan.
Hisobotning muhim jihatlaridan biri iqtisodiy siyosatni yanada samarali muvofiqlashtirish, davlat xizmatini isloh qilishni davom ettirish va korrupsiyani kamaytirishga yordam berishi kerak bo‘lgan strategik rejalashtirishni yanada kuchaytirish taklifidan iborat edi. IHTT davlat sektorida shaffoflik va hisobdorlikni oshirish uchun boshqaruvda markazsizlashtirish rolini kuchaytirish va tartibga soluvchi taʼsirni baholashni amalga oshirishni tavsiya qildi.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda davlat boshqaruvini modernizatsiya qilish, tartibga solish sifatini oshirish, qonun ustuvorligini mustahkamlash, davlat sektori faoliyatida inklyuzivlikni oshirish kabi sohalarda muvaffaqiyatlarga erishildi. Biroq, erishilgan yutuqlarga qaramay, e’tibor va echimlarni talab qiladigan muayyan muammolar mavjud. Jumladan, davlat organlarining roli va mas’uliyatini aniqlashtirish, vazirliklar o‘rtasidagi muvofiqlashtirishni takomillashtirish va davlat boshqaruvi tizimini yanada samarali isloh qilishni ta’minlash zarur.
Ushbu muammolarni bartaraf etish uchun bir nechta asosiy tavsiyalar ilgari surildi:
- Davlat boshqaruvi va modernizatsiya samaradorligi. O‘zbekistonda davlat boshqaruvi tizimini rivojlantirish davom etmoqda, biroq davlat organlarining vakolatlarini aniqlashtirish va vazirliklar o‘rtasidagi muvofiqlashtirishni takomillashtirish bilan bog‘liq muammolar saqlanib qolmoqda. Ushbu jarayonlarni takomillashtirish uchun vazirlar darajasidagi qo’mita tashkil etish tavsiya etiladi, bu qo’mitalar yaqinroq hamkorlik qilish va qarorlar qabul qilishni osonlashtiradi. Vazirliklar o‘rtasida muntazam maslahatlashuvlar va axborot almashinuvi sa’y-harakatlarning takrorlanishiga yo‘l qo‘ymaslik va islohotlarni amalga oshirishda sinergiyani oshirishga yordam beradi.
- Strategik rejalashtirish va muvofiqlashtirish. Barqaror ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotga erishish uchun O‘zbekiston strategik rejalashtirishni kuchaytirishi kerak. Buning asosi – barcha uzoq muddatli islohotlar uchun dasturilamal bo‘lgan “O‘zbekiston-2030” strategiyasi. Ushbu strategiyani asosiy hujjatga aylantirish tavsiya etiladi, uning asosida barcha tarmoq va mintaqaviy strategiyalar quriladi. Birlikka erishish va sa’y-harakatlarning parchalanishini bartaraf etish uchun ularning uyg’unligini ta’minlash muhimdir. Bu Prezident Administratsiyasi Strategik islohotlar agentligi va Vazirlar Mahkamasi o‘rtasidagi muvofiqlashtirishni takomillashtirishni talab qiladi. Kelgusida Strategik islohotlar agentligi strategik rejalashtirishdagi rolini to’liq bajarish uchun ko’proq resurslarga ega bo’lishi kerak.
- Gender tengligi va strategik rejalashtirishga integratsiya qilish. O‘zbekiston gender tengligini ta’minlash sohasida sezilarli yutuqlarga erishdi. Biroq, gender masalalarini turli hukumat tashabbuslari va dasturlariga integratsiyalashda muammolar saqlanib qolmoqda. Gender tengligining davlat boshqaruviga tizimli integratsiyalashuvini ta’minlash uchun turli gender strategiyalari o‘rtasidagi uyg‘unlikni kuchaytirish, Oila va xotin-qizlar qo‘mitasining ushbu ishlarni barcha darajalarda muvofiqlashtirish bo‘yicha vakolatlarini kengaytirish taklif etilmoqda.
- Korrupsiyaga qarshi islohotlar: manfaatlar to’qnashuvini boshqarish va aktivlarni deklaratsiyalash tizimi. O‘zbekistonda korrupsiyaga qarshi islohotlar bo‘yicha faol ish olib borilmoqda. Yaqinda qabul qilingan “Manfaatlar to‘qnashuvi to‘g‘risida”gi Qonun bu boradagi muhim qadam bo‘ldi. Biroq, islohotlar hali boshlang’ich bosqichda. Asosiy tushunchalarni oydinlashtirish va davlat xizmatchilari uchun o‘qitish va muqobil hisobot kanallaridan foydalanishni ta’minlash orqali manfaatlar to‘qnashuvini boshqarishning huquqiy asoslarini takomillashtirish muhim ahamiyatga ega. Shuningdek, aktivlarni deklaratsiyalash tizimini kengaytirish, yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan muammolarni aniqlash uchun yanada qattiqroq tekshirish mexanizmlari va avtomatlashtirilgan tizimlarni joriy etish zarur.
- Normativ sifat va dalillarga asoslangan qarorlar qabul qilish. So‘nggi yillarda O‘zbekistonda tartibga soluvchi sifat tamoyillari, xususan, tartibga solish ta’sirini baholash tizimini takomillashtirishga qaratilgan islohot amalga oshirilgan. Biroq, yanada takomillashtirish uchun ushbu tamoyillarni kundalik amaliyotga tatbiq etish zarur. Ma’lumotlarga asoslangan qaror qabul qilishni qo’llab-quvvatlaydigan standartlashtirilgan ma’lumotlar bazalarini yaratish tavsiya etiladi. Buning uchun davlat organlarining tahliliy salohiyatini kuchaytirish va normativ-huquqiy hujjatlarni ishlab chiqish jarayonida manfaatdor tomonlarning faolligini oshirish zarur.
- Davlat xizmatini modernizatsiya qilish: meritokratiya tizimini yaratish. O‘zbekiston davlat xizmatini isloh qilishni davom ettirib, qobiliyat, bilim va yutuq kabi xizmatga asoslangan samarali, zamonaviy tizimni yaratishni maqsad qilgan. Islohotlar nafaqat tanlov tartib-taomillarini optimallashtirish, balki davlat xizmatchilarining kasbiy o‘sishi uchun qulay shart-sharoit yaratishga ham qaratilgani muhim. Ushbu jarayonlarda Davlat xizmatlarini rivojlantirish agentligining (ARGOS) rolini kuchaytirish xodimlarni boshqarish tizimini takomillashtirish va meritokratiyani kuchaytirishga yordam beradi. Shu maqsadda tanlash, o‘qitish va ish faoliyatini baholash jarayonlarida kompetensiyalarni integratsiyalash bo‘yicha amaliy qo‘llanmalar ishlab chiqish taklif etilmoqda.
Taklif etilayotgan tavsiyalar O‘zbekistonda davlat boshqaruvini yanada takomillashtirishga qaratilgan. Bular strategik va institutsional bazani mustahkamlash, idoralararo muvofiqlashtirishni takomillashtirish, gender tengligi va korrupsiyaga qarshi kurash choralarini ilgari surish bilan bog’liq. Bu sa’y-harakatlarning barchasi mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishga ko‘maklashish, fuqarolarning davlat institutlariga ishonchini mustahkamlashga qaratilgan.
Tavsiyalarni amalga oshirish uchun keyingi qadamlar
Tadbirda, shuningdek, loyihaning ikkinchi bosqichiga start berilgani e’lon qilindi. Ushbu bosqich davlat idoralarining salohiyatini oshirish bo‘yicha tadbirlar orqali Sharh tavsiyalarini qo‘llab-quvvatlash va izchil amalga oshirishga qaratilgan. Ikkinchi bosqichning eng muhim yo‘nalishlari yo‘l xaritalarini ishlab chiqish, davlat xizmatchilarini o‘qitish va tayyorlash, shuningdek, strategik rejalashtirish, nomarkazlashtirish va reglamentar ta’sir kabi sohalarda siyosatni baholash va muvofiqlashtirish uchun samarali vositalarni joriy etishdan iborat bo‘ladi.
Hisobot taqdimoti va loyihaning ikkinchi bosqichini boshlash – O‘zbekistonda davlat boshqaruvini yaxshilashga qaratilgan islohotlarning muhim qadamidir. Ushbu sa’y-harakatlar yanada shaffof va samarali boshqaruv tizimini yaratishga hissa qo‘shadi va mamlakatning barqaror ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini qo‘llab-quvvatlaydi.
